Opis atrakcji

Na wzgórzu Marymont znajdują się ruiny klasztoru Ojców Karmelitów Bosych. To niezwykle urokliwe, mistyczne miejsce, chętnie odwiedzane przez turystów, jest perełką gminy Zagórz. 

Zespół Klasztorny

Historia klasztoru ojców Karmelitów Bosych w Zagórzu sięga 1700 roku. Jego fundatorem był wojewoda wołyński Jan Franciszek Stadnicki. Kamień węgielny położono 7 sierpnia 1700 r., a prace budowlane trwały 30 lat. W 1714 roku odbyło się uroczyste wprowadzenie Karmelitów Bosych do klasztoru. Zespół klasztorny znajduje się na wzgórzu „Mariemont” (w tłumaczeniu góra Maryi), na wysokości blisko 400 m n.p.m., o stromych zboczach, otoczonych z trzech stron rzeką Osławą. Murami obronnymi ogrodzono obszar o powierzchni 1,6 ha. W roku 1831 rząd austriacki zniósł klasztor w Zagórzu, a karmelici zostali przeniesieni do Przeworska oraz Lwowa. Majątki i legaty zagórskich karmelitów przeszły na skarb państwa i fundusz religijny. Sam klasztor popadł w ruinę, ale miejsce i tak miało niepowtarzalny urok. Od lat ruiny klasztoru rozpalają wyobraźnie, a według legendy miejsca strzeże tajemniczy mnich. 

Foresterium

Jednym z najlepiej zachowanych obiektów całego zespołu klasztornego było Foresterium czyli dom gościnny. Znajduje się po prawej stronie od bramy wejściowej. Dzięki Funduszom Unijnym budynek został odrestaurowany i rozbudowany. Powstało nowoczesne pod względem architektonicznym skrzydło. Działa tu Centrum Kultury Foresterium. Perełką jest zaaranżowana cela mnicha. Duże zainteresowanie wzbudza sala wirtualnej rzeczywistości, gdzie po założeniu odpowiednich gogli można spacerować po klasztorze z czasów jego świetności. Jest też sala ruchomych obrazów, poświęcona historii konfederatów barskich. Obrazy m.in. Grottgera, Kossaka i innych twórców są wprawdzie w klasycznych ramach, ale animowane więc przemawiają w oryginalny sposób. Powstała też sala projekcyjno-filmowa, gdzie wyświetlane są filmy o Zagórzu i nie tylko oraz pracownie artystyczne, w których organizowane są warsztaty. Znajduje się tu także miejsce promocji produktów regionalnych, punkt informacji turystycznej i sala ekspozycyjno-konferencyjna. Do dyspozycji gości jest także klimatyczna restauracja.

Centrum Kultury Foresterium jest przygotowane na przyjęcie wycieczek, pielgrzymek i zielonych szkół. Mogą się tu odbywać lekcje, wykłady, prelekcje i konferencje. To świetne miejsce na organizację kameralnych koncertów, inscenizacji historycznych czy przeglądów filmowych. Rozwiązania architektoniczne pozwalają na zwiedzanie Foresterium także osobom z niepełnosprawnościami. 

Trwała ruina

Pozostała część zespołu klasztornego to trwała ruina, urzekająca i imponująca, chętnie odwiedzana przez turystów. Właścicielem terenu jest gmina Zagórz, która w ostatnich latach wiele tu zainwestowała. Zabezpieczono mury oraz bramę główną wraz z budynkami wartowniczymi i gospodarczymi. Pracami konserwatorskimi objęto elewacje kościoła i ściany wewnętrzne, a odbudowa dwóch zrujnowanych wież uchroniła ściany kościoła przed zawaleniem. W jednej z wież przy wsparciu Funduszy Europejskich powstała platforma widokowa, z której podziwiać można okolicę wraz z wijącą się w dole Osławą. Widać z niej także misternie odtworzony ogród klasztorny, który jednocześnie pełni funkcję tarasu widokowego. Turyści spacerują nowymi alejkami, a na postumencie przed kościołem znowu stoi figura Matki Bożej Szkaplerznej z Dzieciątkiem. Intrygującym miejscem jest odnowiona zabytkowa klasztorna studnia, która zyskała cembrowinę z zadaszeniem. Dziś turyści i pielgrzymi mogą zatrzymać się na marymonckim wzgórzu na dłużej, by w pięknym, mistycznym otoczeniu odpocząć i zregenerować siły. 

Tragiczne dzieje karmelu

Klasztor otoczony murem i położony na wzgórzu powstał jako warownia posiadającą stałą straż. Była ona jednym z ogniw łańcucha obronnego, w skład którego wchodziły takie zamki jak: Lesko, Sobień, Dobromil, Sanok i Odrzykoń. Miały one pieczę nad bezpieczeństwem całej ziemi sanockiej.

W czasach świetności konwentu, w połowie XVIII w. klasztor zamieszkiwało 24 zakonników. Zespół klasztorny obejmował: późnobarokowy kościół pw. Wniebowzięcia NMP, piętrowy klasztor, foresterium czyli dom gościnny, atrium (wewnętrzny dziedziniec), obelisk z figurą Matki Bożej Szkaplerznej Królowej Karmelu z dzieciątkiem, kordegardę (wartownia), 2 baszty, ogród, studnię, dwa dziedzińce, budynki wartownicze i gospodarcze oraz wozownię, wszystko ogrodzone wysokim na ok. 5 m murem obronnym,. Był także szpital będący również przytułkiem dla 12 żołnierzy - weteranów wojennych.

Okres świetności, spokoju i rozwoju klasztoru skończył się z utratą niepodległości Rzeczpospolitej. Niektórzy twierdzą, że w listopadzie 1772 r. wojska rosyjskie dowodzone przez generała Iwana Drewicza otoczyły wzgórze klasztorne, na którym schronili się żołnierze konfederacji barskiej. Zabudowania klasztorne zostały ostrzelane z armat, część z nich uległa spaleniu i zniszczeniu. Obrona klasztoru w Zagórzu miała być ostatnią bitwą konfederacji. Kolejne zniszczenia były dziełem pożaru, jaki wybuchł 26 listopada 1822 r. podczas sprzeczki przeora z jednym z zakonników. Ocalałe z pożaru wyposażenie kościoła – w tym okazałe obrazy umieszczono w kościele parafialnym w Zagórzu.