Opis atrakcji

Królewskie Wolne Miasto Sanok, a na wzgórzu nieco poniżej rynku stoi imponujący renesansowy zamek. Niegdyś gościli tu polscy królowie, a w roku 1417 odbyła się uczta weselna po ślubie Władysława II Jagiełły z Elżbietą Granowską. Do dziś w zamku kryją się prawdziwe skarby, ponieważ mieści się tu Muzeum Historyczne.

Przepiękne zbiory sztuki cerkiewnej

Muzeum Historyczne w Sanoku zgromadziło jedną z najpiękniejszych kolekcji sztuki cerkiewnej w Polsce. Wśród ponad 1200 eksponatów są przykłady malarstwa cerkiewnego – ikony oraz przedmioty liturgiczne – m.in. krzyże ręczne drewniane i polichromowane, chorągwie, szaty, starodruki. Pochodzą z prawosławnych i greckokatolickich cerkwi z terenów południowo-wschodniej Polski i dzisiejszej Ukrainy. Część tych świątyń już nie istnieje. Ikony prezentowane są w komnatach renesansowego zamku, w porządku chronologicznym, od najstarszych z XV do XX wiek. Uzupełnieniem ekspozycji jest znajdujący się na I piętrze zamku ikonostas, na którym umieszczone są ikony z przełomu XVII i XVIII w.

Sztuka sakralna i portrety

Kolejną ekspozycją w starej części Zamku jest sztuka sakralna. Eksponaty na tą ekspozycję pochodzą z dawnych kościołów i kapliczek z diecezji przemyskiej. Są to dzieła w większości twórców anonimowych, prezentujących różny poziom umiejętności artystycznych. Najstarszym zabytkiem jest datowana na 2. połowę XV w. kamienna chrzcielnica z nieistniejącego gotyckiego kościoła pw. św. Archanioła Michała w Sanoku.

Ekspozycję dopełniają znacznych rozmiarów obrazy barokowe oraz polichromowane rzeźby świętych, stanowiące pierwotnie wyposażenie kościołów. Szczególną wartość artystyczną posiadają niezwykle ekspresyjne rzeźby rokokowe – wybitne dzieła szkoły lwowskiej pochodzące z 2. połowy XVIII w., przedstawiające św. Nepomucena oraz nieznaną świętą.

Portrety

Szczególne miejsce w zbiorach Muzeum Historycznego zajmuje zespół malarstwa portretowego z XVII-XIX w. Uwiecznione osoby związane były z ziemią sanocką poprzez pochodzenie, zajmowane pozycje oraz koligacje rodzinne. W większości obiekty te zostały przejęte po II wojnie światowej od szlacheckiej rodziny Załuskich z Pałacu w Iwoniczu. Perłą kolekcji jest XVII-wieczny obraz niderlandzkiego twórcy, Gijsberta Sibilli – „Dama z wachlarzem".

Testament Beksińskiego

W maja 2012 r., w odbudowanym skrzydle zamku otwarta została Galeria Zdzisława Beksińskiego. Mieści się na pierwszym i drugim piętrze, jest jedyną w Polsce w pełni nowoczesną, monograficzną stałą ekspozycją dzieł tego twórcy. Odzwierciedla rozwój i przemiany jakim jego sztuka podlegała w czasie.

Galeria prezentuje prawie 700 prac artysty, w tym rysunki, fotografie, rzeźby, obrazy, heliotypie, monotypie, fotomontaże komputerowe i rysunki modyfikowane komputerowo. W galerii zgromadzono także niezwykle bogaty materiał archiwalny. Można tu również zobaczyć dzieło wyjątkowe – ostatni obraz, ukończony w dniu śmierci artysty. Towarzyszące ekspozycji pokazy multimedialne przybliżają sylwetkę Beksińskiego, a całości dopełnia rozbrzmiewająca muzyka ulubionych kompozytorów.

Na poddaszu, oprócz galerii, została odtworzona warszawska pracownia artysty. To daje zwiedzającym wyobrażenie przestrzeni i miejsca, w jakim przez lata tworzył artysta.

Nowa część zamku to w pewnym sensie hołd oddany zamordowanemu w 2005 r. artyście, który cały swój majątek zapisał w testamencie Muzeum. Brakowało miejsca, by te skarby właściwie wyeksponować więc zdecydowano o odbudowie skrzydła. Jeszcze w czasie zaborów zburzyli je Austriacy ze względu na zły stan techniczny. Odbudowa była możliwa dzięki Funduszom Unijnym. O jego wyglądzie przesądziły względy konserwatorskie oraz użytkowe. Chodziło o to, by pozostała dominująca architektura zabytku. Z kolei konieczność pozyskania jak największej powierzchni ekspozycyjnej sprawiła, że ma ono o jedną kondygnację więcej niż istniejący zamek. Powstał więc obiekt po obrysie skrzydła austriackiego, ale o architekturze nieco odmiennej, niż wskazują zachowane fotografie.

Militaria i bunkier

Jedną z niespodzianek w czasie robót ziemnych było odkrycie poniemieckiego bunkra z czasów II wojny światowej. Znajduje się on w samym narożniku dobudowanego skrzydła. Ten bezcenny świadek czasów minionych, został wkomponowany w architekturę wnętrza piwnic. Towarzyszy mu wystawa: Zbrojownia, prezentująca militaria ilustrujące rozwój sztuki wojennej na przestrzeni tysiąca lat – od wczesnego średniowiecza, aż po uzbrojenie z czasów II Wojny Światowej. Na parterze nowej części prezentowana jest kolekcja ceramiki pokuckiej.

Dzięki Funduszom Unijnym zamontowano windę, dzięki czemu cały zamek dostępny jest dla osób niepełnosprawnych. Osuszone zostały także piwnice, w których Muzeum zyskał miejsce na całoroczną ekspozycję sztuki współczesnej. Obejrzeć tu można ponad ćwierć tysiąca dzieł, 69 artystów polskich i zagranicznych, związanych z wybranymi zjawiskami w sztuce polskiej i zagranicznej minionego i obecnego stulecia. To m.in. dzieła Tadeusza Makowskiego, Olgi Boznańskiej czy Józefa Pankiewicza.

Wzgórze zamkowe

Dzięki Funduszom Unijnym wypiękniało też wzgórze zamkowe, jego rewitalizacja zakończyła się w lipcu 2013 roku. Muzeum zyskało m.in. salę konferencyjno-widowiskową oraz magazyny dzieł sztuki posadowione pod powierzchnią dziedzińca. Odtworzony został średniowieczny mur obronny, a na reliktach średniowiecznej wieży z czasów Kazimierza Wielkiego wybudowano taras widokowy. Dziedziniec zamkowy wyłożony jest granitową kostką, a zamkowe ogrody urządzono wzorując się na renesansowych założeniach. Muzeum kupiło również przenośną scenę poszerzając ofertę o organizację plenerowych imprez kulturalnych.