Opis atrakcji

Stara drewniana chyża, kapliczka, kuźnia ale też wystawy i wiekowe narzędzia. Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej nie tylko pielęgnuje pamięć o dawnych mieszkańcach tej ziemi, ale też prezentuje ich kulturę, która jest wciąż żywa.

Łemkowie

Zyndranowa to niewielka, urokliwa wioska położona w Beskidzie Niskim, nieopodal granicy ze Słowacją. Rozciąga się na długości 5 km wzdłuż potoku o nazwie Panna. W centrum wsi, pomiędzy domami uwagę przyciąga zadbana zagroda, ogrodzona drewnianym płotem. Na tle soczystej zieleni pięknie prezentuje się tradycyjna łemkowska chyża (chata) i pozostałe drewniane zabudowania. To tu mieści się Muzeum Kultury Łemkowskiej. Dawniej we wsi mieszkali przede wszystkim Łemkowie. Ta mniejszość etniczna, zwana też Rusinami lub Rusnakami należy do Słowian Wschodnich. W Polsce zamieszkiwali Beskid Niski, częściowo Beskid Sądecki i Bieszczady. W latach 1945-1946 część ludności łemkowskiej z terenu Podkarpacia wysiedlono do Związku Radzieckiego. Pozostałych w 1947 roku, w ramach akcji „Wisła” deportowano na ziemie zachodnie. I tak oto z liczącej 180 zagród Zyndranowej, ocalały nieliczne. Po kilku latach niewielka część mieszkańców wróciła. Z ich inicjatywy, w należącej do dawnego pisarza gromadzkiego chyży, w sierpniu 1968 roku utworzono Izbę Pamiątek Kultury Łemkowskiej – obecne Muzeum.

Muzeum Kultury Łemkowskiej

Najstarszym i najcenniejszym obiektem Muzeum jest drewniana chałupa z 1860 roku (do 1901 roku była to chałupa kurna). Zbudowana na planie dwutraktu, (trakt to ciąg pomieszczeń w budynku, umieszczonych na jednej osi), kryta słomą, stanowi unikalny przykład drewnianego budownictwa łemkowskiego tzw. chyży. W sieni prezentowane są przedmioty codziennego użytku, m.in. żarna, wagi i narzędzia stolarskie. W izbie – stare meble, ogromny piec z zapieckiem, naczynia gliniane i żeliwne oraz sprzęt kuchenny. Kolejnym pomieszczeniem jest kancelaria pisarza wiejskiego, a w niej m.in. dokumenty i zdjęcia. Jest tu także przybudówka, w której mieści się warsztat wiejskiego szewca. Kolejnym pomieszczeniem tego domostwa jest komora, w której zorganizowano wystawę narzędzi tkackich. I wreszcie stajnia, gdzie dziś próżno szukać zwierząt, ale jest ekspozycja pasterska oraz gospodarska.

Na dawnym boisku (klepisko gdzie stawiano wóz i przechowywano urządzenia rolnicze) wystawione są narzędzia i sprzęt rolniczy. Dzięki Funduszom Unijnym ta wiekowa chyża znowu zachwyca turystów, a zdecydowanie wymagała już odrestaurowania. Zyskała nowe poszycie dachu, część belek ściennych została wymieniona. Co równie ważne, choć niewidoczne, drewno zostało zdezynfekowane i nasączone środkiem ognioodpornym. W otoczeniu chałupy znajduje się koniusznia, gdzie dziś prezentowane są militaria. Cały ten zespół stanowi unikalny przykład drewnianego budownictwa łemkowskiego z połowy XIX wieku.

Zwiedzając Muzeum zdecydowanie warto zajrzeć do zrekonstruowanej kuźni z Zyndranowej, ponieważ zawiera oryginalne wyposażenie, m.in. palenisko z miechem, kowadło i zestaw narzędzi. Jest także rekonstrukcja łemkowskiej kapliczki z przełomu XIX/XX wieku, a wewnątrz ołtarzyk z figurami i obrazami świętych. W Muzeum zgromadzono także kolekcję kamiennych i metalowych krzyży.

Uwagę odwiedzających przyciąga też wiatrak z Wapiennego z oryginalnym drewnianym wnętrzem i wyposażeniem. W starej chacie przeniesionej z Tylawy urządzono świetlicę wiejską, która pełni funkcje wystawowe (malarstwo, rzeźba). Muzeum prezentuje ekspozycję obrazującą tradycyjną, ściśle związaną z Podkarpaciem, kulturę oraz historię Łemków i łemkowszczyzny oraz historię bitwy dukielskiej.

Zbiory w nowoczesnym pawilonie

Ważnym miejscem w Muzeum jest zbudowany w 2011 roku przy wsparciu Funduszy Unijnych pawilon wystawowy. To urokliwy dom z dwuspadowym stromym dachem, świetnie wkomponowany w otoczenie. Był niezbędny, ponieważ prze lata brakowało Muzeum miejsca do prezentowania i przechowywania najcenniejszych zbiorów. Sporym problemem był także brak zaplecza sanitarnego dla turystów.

Na parterze znajdują się dwie sale wystawowe, w których prezentowane są ekspozycje stroi ludowych, rzeźb, pisanek, starych fotografii i malarstwa. Wystawa obejmuje także twórczości łemkowskiego poety Iwana Rusenki oraz eksponaty sakralne i liturgiczne. Na piętrze budynku zorganizowano biuro muzeum, bibliotekę oraz salkę audiowizualną, gdzie organizowane są spotkania i prezentacje.

Cały parter budynku jest przystosowany do tego, by mogły go zwiedzać osoby z niepełnosprawnościami. Z myślą przede wszystkim o nich, ale też dla wygody wszystkich odwiedzających to Muzeum, powstały utwardzone ścieżki. Zbudowane dzięki dotacji unijnej, łączą pawilon wystawowy z pozostałymi obiektami muzeum.

To miejsce jest czymś więcej niż tylko skansenem. Corocznie organizowane są święta tradycji łemkowskiej „Od Rusal do Jana”. Co jakiś czas odbywają się także warsztaty (np. Kręcenia kiczek i szczypania gontów) i plenery artystyczne. Muzeum prowadzi także działalność wydawniczą i dygitalizuje swoje zbiory. Można więc obejrzeć je zanim zdecydujemy się tu przyjechać. A zdecydowanie warto, ponieważ położona na terenie Jaśliskiego Parku Krajobrazowego Zyndranowa i samo Muzeum mają niezwykły urok. Tu czas płynie jakoś wolniej….