Opis atrakcji

Zamek w Dzikowie, przez wieki był rezydencją rodziny Tarnowskich. Słynął ze wspaniałej kolekcji dzieł sztuki, biblioteki oraz archiwum rodzinnego. W ostatnich latach odzyskał dawny blask i dziś jest jednym z najpiękniejszych zabytków.

Rodowa siedziba Tarnowskich

Dawna rezydencja hrabiów Tarnowskich herbu Leliwa znajduje się w Dzikowie, obecnie jest to dzielnica Tarnobrzega. Początki późniejszej rezydencji sięgają czasów średniowiecza.

Zamek jest pięknie położony na skarpie na terenie parku krajobrazowego. Otaczają go , wspaniałe okazy drzew pomnikowych i roślin. Wejście główne od strony dziedzińca znajduje się na południowej fasadzie budynku. Po północnej stronie znajduje się rozległy taras z widokiem na pobliski Sandomierz. Zachowały się też XIX-wieczne budynki kuchni, stajni, wozowni i ujeżdżalni, wszystko to razem tworzyło niegdyś typowe dla romantyzmu polskiego założenie pałacowo-parkowe. Jednym z najtrudniejszych momentów w dziejach rezydencji był pożar w grudniu 1927 roku. Zamek został po nim odbudowany w stylu architektury baroku, epoki Wazów, stając się piękną rezydencją. Po II wojnie światowej mieścił się tu Zespół Szkół Rolniczych. W 2011 roku stał się siedzibą Muzeum Historii Miasta Tarnobrzega, które prezentuje dzieje rodziny Tarnowskich linii dzikowskiej w latach 1522–1944.

Zamkowe muzeum

Dziś zamek jest znowu przepiękną rezydencją, odrestaurowaną i przygotowaną do pełnienia funkcji muzealnych. Stało się to możliwe dzięki Funduszom Unijnym, a prace trwały w latach 2007-15 w całym budynku od piwnic aż po dach. A właściwie należałoby dodać od fundamentów, ponieważ zabezpieczono mury fundamentowe obydwu skrzydeł bocznych zamku i zbudowano fundamenty pod korpusem głównym. Tym samym powstały piwnice, które pełnią funkcje pomocnicze (szatnia, toalety, kawiarnia). Zostały połączone z historycznymi piwnicami z VX-XVII wieku. W zabytkowych wnętrzach urządzono po remoncie wystawę archeologiczną. Eksponowane są także makiety ilustrujące przemiany architektoniczne zamku na przestrzeni 600 lat oraz zbiory miejscowej „Ceramiki Miechocińskiej” z XVII i XVIII wieku.

Na parterze mieści się ekspozycja jedenastu zrekonstruowanych pokoi, których wystrój nawiązuje do czasów przedwojennych. Zwiedzanie zaczynamy od kaplicy zlokalizowanej w skrzydle zachodnim. Na ścianę ołtarzową powrócił obraz Domenico del Frate z 1806 roku, namalowany przez artystę na zlecenie Walerii Tarnowskiej. A na zrekonstruowanym ołtarzu ustawiono XVII-wieczną rzeźbę przedstawiającą Jezusa Chrystusa i Jana Chrzciciela jako bawiące się dzieci. Została ona kupiona przez Tarnowskich we Włoszech na początku XIX wieku. W kaplicy znajduje się również tablica pamiątkowa ufundowana przez Zdzisława Tarnowskiego. Jest poświęcona dziewięciorgu okolicznych mieszkańców, którzy zginęli ratując bezcenne zbiory podczas pożaru z 1927 roku. Ciekawostką jest okno w ścianie łączącej kaplicę z biblioteką. W ten sposób pan domu mógł uczestniczyć w nabożeństwach nie opuszczając swojej czytelni. W Kaplicy zamkowej bierze swój początek kult cudownego obrazu Matki Boskiej Dzikowskiej.

Biblioteka i apartamenty hrabiego

Biblioteka jest miejscem bezcennym ze względu na wyposażenie, które zachowało się w całości do naszych czasów. Oryginalne neogotyckie szafy biblioteczne zostały wypełnione książkami z XVIII–XX wieku, pozyskanymi ze zbiorów dubletowych Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie oraz Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu.

Z biblioteką sąsiadują pomieszczenia składające się na dawny apartament prywatny hrabiego. Są to kolejno: garderoba, gabinet, sypialnia i łazienka oraz Pokój Biały. Wypełnione są dziś pięknymi meblami i dziełami sztuki. Podobnie jak kolejne pomieszczenie - Pokój Żółty, kiedyś pełniący rolę pokoju gościnnego. Na ścianach zawieszono tu prace Juliusza i Wojciecha Kossaków, z największą i najcenniejszą przedstawiającą „Stado hetmańskie”. Sąsiednie wnętrze to Sala Wielka, pełniąca rolę rodzinnego salonu i galerii malarstwa. Nad boazerią zawieszono portrety przedstawicieli rodu Tarnowskich, żyjących na przestrzeni blisko pięciuset lat. Są dziełami znanych i wybitnych artystów. Na ścianie południowej, nad rozwieszonymi portretami umieszczono herby ośmiu pań Tarnowskich, wywodzących się ze znanych rodów polskich, które były gospodyniami zamku. 

Obok Sali Wielkiej znajduje się Pokój Czerwony. Podczas ostatniego remontu zamku sala ta została przywrócona do pierwotnego kształtu z I połowy XVII wieku. Wyburzono wtórne ściany działowe oraz zrekonstruowano belkowany strop drewniany. A na ścianach zawieszono obrazy mistrzów niderlandzkich z XVII–XVIII wieku.

Na I piętrze zamku odtworzono pokój myśliwski, jest też salonik poświęcony twórczości tarnobrzeskiego artysty Mariana Ruzamskiego. Najcenniejsze zbiory malarstwa europejskiego mieszczą się w Galerii Obrazów. Ich uzupełnieniem jest unikatowa kolekcja miniatur autorstwa Wincentego Lesseura, Józefa Sonntaga, Bogusława Adamowicza i Walerii ze Stroynowskich Tarnowskiej.

Kolekcja Dzikowska

Rezydencja słynęła z gromadzonych latami przez Tarnowskich dzieł sztuki, tworzących Kolekcję Dzikowską. Składały się na nią galeria malarstwa europejskiego z XVI – XVIII wieku, biblioteka starodruków oraz archiwum rodowe. W 2021 roku dzięki środkom pochodzącym z Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu udało się kupić od rodziny Tarnowskich ocalałą Kolekcję, która po 80 latach powróciła „do domu”. Dzięki temu zbiory sztuki w tarnobrzeskim muzeum należą do jednych z najpiękniejszych w Polsce. Można podziwiać tu miedzy innymi dzieła Veronesea, van Dycka, Schalkena, Rossy, Veronese, braci Carraccich, Landiego, Fidanzy czy Guercina, a także dzieła czołowych polskich artystów m.in. Matejki, Norblina, Juliusza i Wojciecha Kossaków, Pochwalskiego, Rodakowskiego, Axentowicza i Malczewskiego

Kolekcje uzupełniają dzieła rzeźbiarskie XIX- wiecznych artystów, głównie włoskich. Są także pamiątki narodowe po zasłużonych Polakach m.in. po Józefie Poniatowskim, rzemiosło artystyczne, mozaiki i malowidła starożytne, ceramika i piękna kolekcja sreber.

Muzeum, oprócz działalności bieżącej organizuje wiele imprez; od lekcji muzealnych począwszy, poprzez wystawy malarskie i tematyczne, na corocznym Sympozjum Malarskim kończąc.

Kolekcja Dzikowska ma ogromne znaczenie dla kultury polskiej i to nie tylko ze względu na jej wymiar historyczno-artystyczny. Jak zaznaczył to jeden ze znawców przedmiotu - Jacek Paulinek: „Zbiory dzikowskie…istnieją nadal jako cenny składnik narodowego dziedzictwa, jako jedna z niewielu zachowanych kolekcji polskich”.